Uprawnienia kupującego przy zawarciu umowy przez Internet

Kupno towarów lub usług w Internecie wiąże się z możliwością podjęcia większej ilości środków prawnych niż w przypadku zawarcia umowy w inny sposób. Możliwe do podjęcia środki prawne są jednak na tyle zróżnicowane, że przed ich podjęciem należy dokładnie przeanalizować stan faktyczny. Sprzedawcy pozwoli to na ustalenie, czy kupujący realizuje swoje roszczenia zgodnie z prawem. Kupującemu natomiast zapewni możliwość skutecznego dochodzenia roszczeń.

Dobór środków prawnych zależy od dwóch okoliczności. Po pierwsze kluczowe jest ustalenie stron transakcji. Jeśli sprzedawcą jest przedsiębiorca, a kupującym konsument, otwiera to drogę do najliczniejszych środków prawnych. Bardziej ograniczone roszczenia przysługują kupującemu, gdy transakcja zawierana jest pomiędzy dwójką przedsiębiorców lub dwiema osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej.

Po drugie, roszczenia kupującego uzależnione są od tego, czy nabyta rzecz lub zamówiona usługa ma jakieś wady, czy też jest w inny sposób niezgodna z prezentowanym uprzednio opisem.

Możliwe do podjęcia środki prawne to:

1. Żądanie obniżenia ceny / odstąpienie od umowy / żądanie naprawy lub wymiany w oparciu o przepisy dotyczące rękojmi (art. 556 i n. Kodeksu cywilnego).

2. Odstąpienie od umowy w oparciu o art. 27 Ustawy o prawach konsumenta.

3. Dochodzenie odszkodowania w oparciu o art. 471 Kodeksu cywilnego, w związku z nienależytym wykonaniem lub niewykonaniem zobowiązania przez sprzedawcę.

4. rozwiązanie umowy poprzez złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli o zawarciu umowy złożonego pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej w oparciu o art. 84 Kodeksu cywilnego.

1. Art 556 Kodeksu cywilnego (rękojmia)

Skorzystanie z roszczeń z tytułu rękojmi (tak dla konsumentów jak i w przypadku pozostałych kupujących) dla umów zawartych po 25.12.2014 r. zostało unormowane w Kodeksie cywilnym. Warunkiem skorzystania z roszczeń jest istnienie wady, przez którą rozumie się dowolny rodzaj niezgodności towaru z umową. Przykładowe rodzaje niezgodności wymieniono w art. 556[1] Kodeksu cywilnego.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny

Art. 556[1]. § 1. Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:
1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
§ 2. Jeżeli kupującym jest konsument, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela, osoby, która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent.
§ 3. Rzecz sprzedana ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.

Jeśli kupujący realizuje uprawnienia z tytułu rękojmi jako konsument, może skorzystać z istotnych udogodnień w postaci m.in. domniemania istnienia wady w momencie sprzedaży, jeśli wada ujawniła się przed upływem roku od dnia wydania rzeczy. Roszczenia kupującego to przede wszystkim żądanie obniżenia ceny lub uprawnienie do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Konsument może również żądać naprawy lub wymiany rzeczy.

2. Art. 27 Ustawy o prawach konsumenta

Uprawnienie do odstąpienia od umowy w oparciu o art. 27 Ustawy o prawach konsumenta jest bardzo korzystne, ponieważ nie wiąże się z koniecznością wykazania jakichkolwiek przesłanek takich jak np. wada rzeczy. Konieczne jest jednak zawarcie umowy jako konsument. Termin na odstąpienie wynosi 14 dni od momentu otrzymania zakupionej rzeczy. Termin jest zachowany, jeśli w tym okresie zostanie wysłane stosowne oświadczenie. Ponadto jeśli sprzedawca nie poinformował nas o prawie do odstąpienia, termin na złożenie oświadczenia ulega wydłużeniu o dodatkowe 12 miesięcy.

Dla skuteczności odstąpienia nie jest konieczne równoczesne zwrócenie rzeczy. Należy pamiętać, że zwracana rzecz powinna być w stanie niemal nienaruszonym. Kupujący może zrobić z rzeczą tylko tyle, ile mógłby w sklepie stacjonarnym (wyjęcie z pudełka, podpięcie do prądy itp.). Szerzej wskazane kwestie opisano w tym artykule.

Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta

Art. 27. Konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem kosztów określonych w art. 33, art. 34 ust. 2 i art. 35.

Art. 28. Bieg terminu do odstąpienia od umowy rozpoczyna się:
1) dla umowy, w wykonaniu której przedsiębiorca wydaje rzecz, będąc zobowiązany do przeniesienia jej własności – od objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną przez niego osobę trzecią inną niż przewoźnik, a w przypadku umowy, która:
a) obejmuje wiele rzeczy, które są dostarczane osobno, partiami lub w częściach – od objęcia w posiadanie ostatniej rzeczy, partii lub części,
b) polega na regularnym dostarczaniu rzeczy przez czas oznaczony – od objęcia w posiadanie pierwszej z rzeczy;
2) dla pozostałych umów – od dnia zawarcia umowy.

Art. 29. 1. Jeżeli konsument nie został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu terminu, o którym mowa w art. 27.
2. Jeżeli konsument został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy przed upływem terminu, o którym mowa w ust. 1, termin do odstąpienia od umowy upływa po 14 dniach od udzielenia konsumentowi informacji o tym prawie.

Art. 30. 1. Konsument może odstąpić od umowy, składając przedsiębiorcy oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Oświadczenie można złożyć na formularzu, którego wzór stanowi załącznik nr 2 do ustawy.
2. Do zachowania terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem.
3. Jeżeli przedsiębiorca zapewnia możliwość złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy drogą elektroniczną, konsument może także odstąpić od umowy:
1) przy wykorzystaniu wzoru formularza odstąpienia od umowy, stanowiącego załącznik nr 2 do ustawy;
2) przez złożenie oświadczenia na stronie internetowej przedsiębiorcy. 4. Przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie przesłać konsumentowi na trwałym nośniku potwierdzenie otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy złożonego w sposób, o którym mowa w ust. 3.

3. Art. 471 Kodeksu cywilnego

Wskazany przepis nakłada na dłużnika (tj. jedną ze stron stosunku prawnego zobowiązaną w stosunku do drugiej) odpowiedzialność za szkodę w efekcie nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązania na rzecz drugiej strony. Skorzystanie z art. 471 Kodeksu cywilnego jest możliwe np. wtedy, gdy z jakiegoś powodu kupujący nie może wykonać uprawnień z tytułu rękojmi. Możliwe będzie to chociażby w efekcie upłynięcia ustawowych terminów, które dla rękojmi są krótsze niż dla art. 471 k.c. Konieczne jest jednak powstanie po stronie kupującego szkody, przez co należy rozumieć przede wszystkim poniesienie kosztów w związku z naprawą wadliwej rzeczy.

Art. 471 Kodeksu cywilnego jest również podstawą roszczeń kupującego realizującego uprawnienia z tytułu rękojmi, poniesionych w związku z powstałą wadą (np. koszt pomocy prawnej lub koszt skorzystania z pomocy rzeczoznawców).

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny

Art. 471. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04.01.1979 r. (sygn. akt II CR 1/79)

Kupujący, który utracił uprawnienia z tytułu rękojmi może więc dochodzić od sprzedawcy naprawienia szkody, spowodowanej wadą fizyczną rzeczy na ogólnych zasadach odpowiedzialności dłużnika za nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.).

4. Art. 84 Kodeksu cywilnego

Konstrukcja błędu jest możliwa do wykorzystania zarówno w sytuacji, gdy kupujący utracił uprawnienia z tytułu rękojmi ( np. ze względu na wyłączenie uprawnień lub upływ terminów) lub gdy sprzedawca co prawda poinformował kupującego o właściwościach przedmiotu sprzedaży, ale zrobił to w taki sposób, że kupujący został wprowadzony w błąd. Mylne wyobrażenie co do właściwości nabywanej rzeczy może być podstawą rozwiązania zawartej umowy. Przykładem takiej sytuacji może być popularna na serwisach aukcyjnych sprzedaż zdjęcia rzeczy zamiast rzeczy. Konstrukcja błędu została obszernie opisana w tym wpisie.

Źródło obrazu: creativecommons.org. Autor: Elly Köpf. Licencja: CC BY-SA.