Przy sprzedaży towarów bardzo częstą sytuacją jest zbieg różnych norm prawnych, z tytułu których kupujący może podnosić roszczenia. Rękojmia a gwarancja to dwa różne reżimy prawne, które w przypadku udzielenia przez producenta gwarancji, będą nakładały się na siebie i umożliwiały kupującemu wybór pomiędzy jednym z nich.
Rękojmia a gwarancja
Kupujący najczęściej zgłaszając roszczenia nie wskazuje w jakim trybie chce, żeby były realizowane. Sprzedawca powinien więc wypracować procedury pozwalające na sprawne rozpatrywanie reklamacji. Przykładowo jeśli sprzedawca wie, że producent często uznaje roszczenia gwarancyjne, ale robi to w terminie dłuższym niż 14 dni, to powinien namówić kupującego będącego konsumentem do skorzystania z gwarancji. Pozwoli to na uniknięcie częstej sytuacji, w której kupujący będący konsumentem wskazuje jako podstawę prawną roszczeń rękojmię, a sprzedawca wysyła towar do producenta i uchybia 14-dniowemu terminowi na rozpatrzenie reklamacji, uznając że termin rozpatrywania roszczeń przez producenta jest dla sprawy wiążący.
Sprzedawca nie ma możliwości narzucenia kupującemu konkretnego trybu realizacji roszczeń, ale strony mogą ustalić ten tryb wspólnie. Wybór pomiędzy rękojmią a gwarancją powinien uwzględniać specyfikę towaru i stwierdzonej wady.
Gwarancja
Gwarancja została uregulowana w art. 577 i n. Kodeksu cywilnego w sposób bardzo zwięzły. Jej treść ustalana jest przede wszystkim w regulaminie, nazywanym często ogólnymi warunkami umowy. Treść regulaminu ustala jednostronnie gwarant, którym najczęściej nie jest sprzedawca.
Kodeks cywilny
Art. 577. § 1. Udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie.
§ 2. Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług.
§ 3. Jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym.
§ 4. Jeżeli nie zastrzeżono innego terminu, termin gwarancji wynosi dwa lata licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.
Z perspektywy kupującego, plusem gwarancji w stosunku do rękojmi jest zazwyczaj jej dłuższy okres obowiązywania oraz możliwość objęcia gwarancją wad, które nie istniały lub których przyczyna nie istniała w rzeczy w momencie sprzedaży. Gwarancja ma też zastosowanie w relacji pomiędzy dwójką przedsiębiorców, w przypadku, gdy strony wyłączyły w umowie rękojmię lub kupujący uchybił terminowi na zgłoszenie roszczeń. W pozostałym zakresie, dla kupującego, korzystniejszym sposobem realizowania roszczeń jest rękojmia.
Gwarancja niemal zawsze umożliwia wyłącznie naprawę lub wymianę rzeczy. Rękojmia pozwala kupującemu również na odstąpienie od zawartej umowy jak i żądanie obniżenia ceny nabytego towaru.
Rękojmia
Rękojmia zapewnia kupującemu o statusie konsumenta domniemanie istnienia wady w momencie sprzedaży (ciężar dowodu na okoliczność przeciwną spoczywa na sprzedawcy) oraz niewzruszalne uznanie roszczenia, jeżeli sprzedawca uchybi 14-dniowemu terminowi na ustosunkowanie się do złożonego przez sprzedawcę żądania obniżenia ceny, żądania naprawy lub żądania wymiany towaru. Szerzej zasady odpowiedzialności z tytułu rękojmi zostały omówione w artykule Rękojmia, zasady odpowiedzialności sprzedawcy.
Rękojmia a gwarancja – zgłoszenie roszczeń
Jeśli kupujący nie określi jednoznacznie trybu reklamacji to sprzedawca zazwyczaj wybiera go samodzielnie. Warto jednak zadbać o potwierdzenie tego trybu przez kupującego np. poprzez pozyskanie podpisu na zleceniu naprawy gwarancyjnej.
W powyższym kontekście wskazać należy na art. 579 k.c., który nie oznacza, że możliwe jest równoczesne podnoszenie roszczeń z tytułu tej samej wady w dwóch równoległych trybach, zarówno z tytułu gwarancji jak i rękojmi. Wskazał na to m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lutego 2003 r.
Kodeks cywilny
Art. 579. § 1. Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji.
§ 2. Wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi.
§ 3. Jednakże w razie wykonywania przez kupującego uprawnień z gwarancji bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2003 r. II CKN 1248/00
Uregulowany w art. 579 k.c. kumulatywny zbieg uprawnień z rękojmi i gwarancji sprowadza się do możliwości dokonania przez kupującego wyboru jednego z dwóch reżimów odpowiedzialności sprzedawcy (gwaranta) z tytułu wystąpienia określonej wady fizycznej rzeczy. Dokonany wybór wiąże w odniesieniu do tej wady do końca jej istnienia i powoduje zawieszenie roszczeń wynikających z drugiej podstawy odpowiedzialności. Roszczenia te stają się bezprzedmiotowe z chwilą zaspokojenia roszczenia wybranego. Jeśli natomiast nie zostało ono zaspokojone, kupujący może pozostać przy roszczeniach wybranej podstawy odpowiedzialności albo sięgnąć po roszczenia wynikające z drugiego reżimu odpowiedzialności. Jeśli zatem kupujący w odniesieniu do stwierdzonej wady żąda naprawy rzeczy w oparciu o udzieloną gwarancję, to wybór ten wiąże w tym znaczeniu, że dopiero niezrealizowanie tego żądania przez sprzedawcę (gwaranta) w odpowiednim terminie, otwiera uprawnionemu drogę do skorzystania z rękojmi albo do dochodzenia dalszych uprawnień z gwarancji. Natomiast skuteczne zrealizowanie przez gwaranta zgłoszonego żądania naprawy rzeczy i usunięcie wady w stosownym terminie sprawia, że przywrócona zostaje konieczna ekwiwalentność świadczeń i inne roszczenia zarówno z gwarancji jak i rękojmi stają się, w odniesieniu do tej wady, bezprzedmiotowe.
Podsumowanie
Rękojmia i gwarancja stanowią tylko jeden z przykładowych zbiegów norm prawnych. Kupujący dysponuje również np. uprawnieniem do roszczenia odszkodowawczego z art. 471 k.c., lub uprawnieniem do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny, które często może być stosowane alternatywnie do roszczeń z tytułu rękojmi. Znajomość powyższych trybów znacznie minimalizuje ryzyko ewentualnych sporów pomiędzy stronami umowy.
Źródło obrazu: Pixabay. Domena publiczna.
