Kodeks pracy wskazuje na konieczność zawarcia umowy o pracę w formie pisemnej, co odróżnia ją od szeregu innych umów, które mogą być zawarte w dowolnej formie, również ustnej. Nie oznacza to jednak, że naruszenie art. 29 § 2 k.p. powoduje nieważność zawartej umowy.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2014.1502 j.t.)
Art. 29. § 1. Umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:
1) rodzaj pracy;
2) miejsce wykonywania pracy;
3) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
4) wymiar czasu pracy;
5) termin rozpoczęcia pracy.
(…)
§ 2. Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
(…)
§ 4. Zmiana warunków umowy o pracę wymaga formy pisemnej.
§ 5. Przepisy § 1-4 stosuje się odpowiednio do stosunków pracy nawiązanych na innej podstawie niż umowa o pracę.
Forma pisemna umowy o pracę wskazana w art. 29 § 2 k.p. nie ma innego rygoru poza dowodowym. Okoliczność ta była podnoszona m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2011 r. (sygn. akt II PK 29/11, LEX nr 1044009), w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2009 r. (sygn. akt II PK 176/08, LEX nr 736726) oraz w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2007 r. (sygn. akt I BP 6/07, LEX nr 897925).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2007 r. (sygn. akt I BP 6/07, LEX nr 897925)
Co do zasady – możliwe jest przyjęcie, iż w wyniku czynności dorozumianych (konkludentnych) może dojść do modyfikacji – także na niekorzyść pracownika – treści stosunku pracy i warunków zatrudnienia. Czynności dorozumiane mają to do siebie, że nie przybierają formy pisemnej. W przypadku umów o pracę forma pisemna nie ma charakteru formy pod rygorem nieważności. Kodeks pracy, mimo wprowadzenia wymagania zachowania formy pisemnej (art. 29 § 2 k.p.), dopuszcza również możliwość nawiązania stosunku pracy w inny sposób (np. przez dopuszczenie do pracy). Umowa o pracę zawarta w innej formie niż forma pisemna nie jest zatem nieważna i jest prawnie skuteczna. To samo dotyczy modyfikacji – na zasadzie porozumienia stron – treści umowy o pracę, a więc z wyłączeniem konieczności dokonania przez pracodawcę wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 k.p.). Oświadczenia woli stron umowy o pracę – zarówno przy jej zawarciu, jak i przy modyfikacji jej treści – nie muszą być złożone na piśmie, ani nawet nie muszą być wyraźne.
Tym samym zarówno pracownik jak i pracodawca mogą dowodzić istnienia pomiędzy nimi ustaleń innych niż zawarte w umowie pisemnej, jako stanowiących element zawartej umowy o pracę. Jest to możliwe w trybie wskazanym w art. 74 k.c. w zw. z art. 300 k.p. nakładającym pewne ograniczenia dowodowe.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.2016.380 j.t.)
Art. 74. § 1. Zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.
§ 2. Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma.
§ 3. Przepisów o formie pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami.Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2014.1502 j.t.)
Art. 300. W sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.
Zgodnie z art. 74 § 2 k.c. pracownik dysponujący listą obecności, wydrukiem maila, smsami wymienionymi ze sprzedawcą będzie mógł w drodze dowodu ze świadków lub dowodu z przesłuchania stron dowodzić ustaleń odmiennych niż wynikające z pisemnej umowy o pracę. Podobnie pracodawca może dążyć do wykazania, że w drodze ustnych ustaleń dokonano np. zmiany warunków pracy lub płacy.
Należy również pamiętać, że w pewnych przypadkach pracodawca może odpowiadać karnie m.in. podstawie art. 281 pkt 2 k.p. (niepotwierdzenie na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę).
Źródło obrazu: Wikipedia. Autor: Emily Barrett. Domena publiczna.
