Zawezwanie do próby ugodowej (postępowanie pojednawcze) jest środkiem sądowym, który umożliwia stronom zawarcie ugody o skutkach bardzo zbliżonych do wyroku sądowego. Zawezwanie, ze względu na niską opłatę sądową i fakt, że przerywa bieg terminu przedawnienia, stanowi środek, który warto zastosować przed pozwem lub zamiast pozwu.
Zawezwanie do próby ugodowej
Zawezwanie do próby ugodowej zostało unormowane w art. 184 – 186 k.p.c.
Kodeks postępowania cywilnego
Art. 185. § 1. O zawezwanie do próby ugodowej – bez względu na właściwość rzeczową – można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. W wezwaniu należy oznaczyć zwięźle sprawę.
§ 2. Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego.
§ 3. Z posiedzenia sporządza się protokół, a jeżeli doszło do ugody jej osnowę wciąga się do protokołu albo zamieszcza w odrębnym dokumencie stanowiącym część protokołu i stwierdza podpisami stron. Niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole.
Najważniejszą różnicą pomiędzy pozwem, a zawezwaniem do próby ugodowej jest fakt, że w toku postępowania pojednawczego, nie może mieć miejsca władcze rozstrzygnięcie sądu. Jeśli strony w trakcie posiedzenia sądu nie dojdą do porozumienia, postępowanie kończy się.
Przebieg postępowania pojednawczego
Sąd po otrzymaniu zawezwania, weryfikuje czy nie zawiera ono braków formalnych i przesyła odpis zawezwania do przeciwnika. Zarówno wnioskodawca jak i przeciwnik otrzymują pismo z sądu z wyznaczonym terminem posiedzenia.
W przypadku stawiennictwa obydwu stron na posiedzeniu, Sąd pyta strony o chęć zawarcia ugody. Czynny udział sędziego w rozmowie pomiędzy stronami jest zazwyczaj niewielki i ogranicza się do ustalenia, czy i w jakiej formie możliwe jest porozumienie. Sąd nie bada stanu faktycznego sprawy, ani nie przeprowadza żadnych dowodów. W związku z tym, ewentualne załączenie dowodów do zawezwania, stanowi jedynie formę nacisku psychologicznego na przeciwnika.
Zdarzają się jednak sędziowie bardziej zaangażowani w zbadanie stanu faktycznego, a nawet wyznaczający kolejny termin posiedzenia, jeśli strony rozpoczęły negocjacje. Takie sytuacje zależą od indywidualnej praktyki danego sędziego.
Ugoda
W przypadku braku ugody pomiędzy stronami, postępowanie pojednawcze kończy się. W przypadku ustalenia zakresu porozumienia, zawarta ugoda, w razie jej niewykonania przez przeciwnika, jest tytułem egzekucyjnym uprawniającym do odzyskania należności za pośrednictwem komornika.
W związku z tym bardzo ważne jest sformułowanie ugody, w sposób umożliwiający jej wyegzekwowanie tj. dokładne określenie kwoty lub żądanego zachowania wraz z terminem spełnienia świadczenia.
Kodeks postępowania cywilnego
Art. 777. § 1. Tytułami egzekucyjnymi są:
1) orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem (…)
Sąd właściwy do zawezwania
Zgodnie z art. 185 § 1 k.p.c. sądem właściwym dla zawezwania jest sąd właściwości ogólnej przeciwnika, którą należy ustalić zgodnie z art. 27 – 30 k.p.c. W praktyce oznacza to zazwyczaj skierowanie zawezwania do sądu według miejsca zamieszkania lub siedziby przeciwnika.
Kodeks postępowania cywilnego
Art. 27. § 1. Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. (…)
Zawezwanie, w zakresie ustalenia właściwego sądu, jest więc niekorzystne dla przedsiębiorców, którzy często korzystają z tzw. właściwości przemiennej i na podstawie art. 34 k.p.c. w zw. z art. 454 § 2 k.c. kierują pozwy do sądu właściwego dla powoda.
Wątpliwości budzi również, czy sprawy ze stosunków gospodarczych powinny być kierowane do wydziałów gospodarczych, co może spowodować, że sprawa będzie rozpoznana przez sąd inny niż wynikający np. z art. 27 k.p.c. (wydział gospodarczy w danym sądzie często obejmuje swoją właściwością kilka sądów rejonowych, w których nie utworzono wydziału gospodarczego).
Ze względu na praktykę wielu sądów, zawezwanie do próby ugodowej, bezpiecznie jest wysłać do wydziału gospodarczego, mimo iż pozostaje to w sprzeczności z wykładnią art. 185 § 1 k.p.c. wskazującą na wyłączną właściwość sądu ustalonego na podstawie art. 27 – 34 k.p.c., a nie przepisów szczególnych takich jak Ustawa o rozpoznawaniu spraw gospodarczych.
Wyrok Sąd Okręgowy w Rzeszowie z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. akt VI Gz 167/14
„(…) jeśli wzywanym jest przedsiębiorca wniosek o zawezwanie do próby ugodowej powinien zostać skierowany do sądu rejonowego, sądu gospodarczego jego miejsca zamieszkania lub siedziby. Sąd gospodarczy jest bowiem sądem właściwym do rozpoznawania określonych spraw tj. spraw gospodarczych którymi są zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U.1989.33.175) sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.”
Nie budzi natomiast wątpliwości, że nawet w przypadku zawezwania w sprawie o zapłatę kwoty powyżej 75.000 zł, właściwy będzie sąd rejonowy, nie zaś sąd okręgowy, który byłby właściwy w przypadku wytoczenia powództwa.
Kodeks postępowania cywilnego
Art. 17. Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy: (…)
4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych (…);
Przerwanie biegu terminu przedawnienia
Zawezwanie do próby ugodowej jest często wykorzystywane do przerwania biegu terminu przedawnienia roszczenia, dzięki czemu termin zaczyna biec na nowo. Z tego względu, bardzo ważne jest precyzyjne określenie wysokości żądania oraz jego podstawy prawnej. Nie wystarczy więc w zawezwaniu określić żądaną kwotę. Trzeba również wskazać np. numery i daty faktur, które się na nią składają.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 grudnia 2014 r., I ACa 654/14
„Zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. co do wierzytelności w zawezwaniu określonej zarówno co do przedmiotu, jak i wysokości.”
Kodeks cywilny
Art. 123. § 1. Bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed sądem (…), przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia; (…)Art. 124. § 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.
§ 2. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem (…) przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.
W orzecznictwie upowszechniony jest również pogląd, że możliwe jest wielokrotne przerywanie biegu terminu przedawnienia poprzez kolejne zawezwania do próby ugodowej.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt I ACa 74/13
„Skoro żaden przepis procedury cywilnej nie zabrania wielokrotnego korzystania z instytucji zawezwania do próby ugodowej, a jej podjęcie nie musi prowadzić do zawarcia ugody, by wywołać wskazany skutek, to brak jest podstaw do przyjęcia, że wyłącznie pierwsze zawezwanie do próby ugodowej spowoduje przerwanie biegu przedawnienia w rozumieniu art. 123 §1 pkt l k.c.”
Warto jednak pamiętać, że istnieją również nieliczne orzeczenia odmienne. Wynikają one z uznania, że art. 123 § 1 pkt 1 k.c. wyraźnie wskazuje, że czynność przed sądem musi być podjęta w celu dochodzenia roszczenia. Sąd może więc przyjąć, że wysłanie drugiego lub trzeciego zawezwania i niestawienie się na nim, nie wypełniało przesłanki z ww. przepisu albo też, że drugie zawezwanie było pozorne, skoro po pierwszym zawezwaniu przeciwnik wyraźnie oświadczył, że nie zamierza zawrzeć ugody. Takie stanowisko przyjął Sąd Apelacyjny w sprawie III CSK 50/15, w której Sąd Najwyższy uchylił orzeczenie Sądu Apelacyjnego, ale nie wykluczył możliwości uznania, że zawezwanie, w pewnych sytuacjach, nie przerwie biegu terminu przedawnienia.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 r., III CSK 50/15
„Kolejne zawezwanie do próby ugodowej jest bowiem taką czynnością, która może wywołać skutek przewidziany w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. ale jedynie wówczas, jeżeli w okolicznościach stanu faktycznego zaistnieje podstawa do oceny, że czynność tę przedsięwzięto bezpośrednio w celu wskazanym w tym przepisie. Wystąpienie tej przesłanki lub jej brak rozstrzygnie dopiero w przedmiocie wystąpienia przewidzianego w tym przepisie skutku kolejnego zawezwania do próby ugodowej. (…) Zawezwanie do próby ugodowej jest więc czynnością przerywającą bieg przedawnienia, jeżeli stanowczo nie ustalono, że przedsięwzięto ją bezpośrednio w innym celu niż wskazany w art. 123 § 1 pkt 1 k.c.”
Koszty zastępstwa procesowego
W przypadku stawiennictwa na posiedzeniu sądu wnioskodawcy i przeciwnika oraz braku ugody, sąd nie będzie obciążał żadnej ze stron kosztami sądowymi. Koszty mogą zostać zasądzone, gdy jedna ze stron nie stawi się na posiedzeniu.
Kodeks postępowania cywilnego
Art. 186. § 1. Jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową.
§ 2. Jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
Do niedawna, duże kontrowersje wywoływała sytuacja, gdy przeciwnik stawiający się na posiedzeniu była reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, a sąd, w przypadku niestawiennictwa wnioskodawcy, zasądzał na jego rzecz koszty zastępstwa procesowego tożsame z tymi, które byłyby zasądzone w toku sprawy sądowej o zapłatę (np. 3.600 zł kosztów zastępstwa w sporze o 12.000 zł). Kontrowersje te rozstrzygnął dopiero Sąd Najwyższy uznając, że właściwe rozporządzenia co prawda nie określają wprost wynagrodzenia pełnomocnika za postępowanie pojednawcze, ale najbardziej zbliżone do niego jest postępowanie nieprocesowe niewymienione odrębnie, co uzasadnia stawkę minimalną w wysokości 240 zł.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2014 r., III CZP 117/13
„Wyłączenie kryterium wartości przedmiotu sprawy jako podstawy wynagrodzenia radcy prawnego za udział w postępowaniu pojednawczym jest podyktowane charakterem tego postępowania, którego przedmiot nie jest związany ani z prawem majątkowym, ani z prawem niemajątkowym, oraz odrębny od tego, co ostatecznie ma być ugodzone. Jeżeli celem tego postępowania jest uregulowanie sprawy spornej pomiędzy stronami w drodze ugody zawartej przed sądem i pod jego kontrolą, to kwalifikacja stosunku prawnego, z którego wywodzone są pretensje stron, nie ma znaczenia dla wysokości opłaty sądowej, właściwości sądu oraz przebiegu postępowania i brak argumentów dla stanowiska, że należy odnosić do tego stosunku prawnego stawkę opłaty będącą podstawą wynagrodzenia pełnomocnika.”
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
§ 20. Wysokość stawek minimalnych w sprawach nieokreślonych w rozporządzeniu ustala się, przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju.
§ 8. 1. Stawki minimalne wynoszą w sprawach: (…) 3) z zakresu postępowania nieprocesowego w sprawie niewymienionej odrębnie – 240 zł;
Należy jednak pamiętać, że uchwały Sądu Najwyższego nie mają charakteru powszechnie obowiązującego i hipotetycznie możliwa jest sytuacja, w której sąd rejonowy zasądzi inne koszty zastępstwa procesowego. Takie prawdopodobieństwo jest jednak niewielkie.
Wzór zawezwania do próby ugodowej
Zawezwanie, dla jego pełnej skuteczności, powinno być przygotowane przez prawnika. Jeśli potrzebujesz pomocy przy przygotowaniu zawezwania, skontaktuj się z nami.
Jeśli chcesz przygotować pismo samodzielnie, wzór zawezwania do próby ugodowej można pobrać tutaj. W trakcie jego przygotowywania należy ustalić sąd właściwy dla przeciwnika. Pomocne może być Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 października 2014 r. w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych (Dz.U.2014.1407).
Zawezwanie należy wysłać do sądu w jednym egzemplarzu dla sądu i dodatkowo w jednym egzemplarzu dla każdego przeciwnika. Jeśli więc w zawezwaniu jest tylko jeden przeciwnik, wysyłamy do sądu dwa podpisane egzemplarze, w jednej kopercie.
Do zawezwania należy również załączyć dowód uiszczenia opłaty sądowej w kwocie 40 zł jeśli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10.000 zł lub 300 zł, jeśli spór dotyczy kwoty wyższej (art. 23 pkt 3 i art. 24 ust. 1 pkt 5 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Dane do opłaty sądowej znajdziemy na stronie internetowej sądu.
Inne formy dochodzenia roszczeń
W przypadku sporu przedsądowego warto zadbać o pisemne uznanie długu. Jeśli nie mamy pewności co do miejsca zamieszkania przeciwnika, można spróbować je samodzielnie ustalić wykorzystując przewidziane prawem środki.
Jeśli zamiast zawezwania do próby ugodowej chcesz skorzystać od razu z pozwu, sprawdź jakie tryby postępowania sądowego wchodzą w grę. Jednym z częstych rozwiązań jest elektroniczne postępowanie upominawcze. Alternatywą dla postępowania sądowego może być też postępowanie mediacyjne, coraz częściej stosowane w sprawach gospodarczych.
Ponadto jeśli dochodzona przez Ciebie należność wynika z prowadzonej działalności gospodarczej, a dłużnikiem jest przedsiębiorca, pamiętaj o doliczeniu równowartości 40 euro tytułem rekompensaty za za koszty odzyskiwania należności, do każdej przeterminowanej faktury.
Źródło obrazu: Wikipedia. Autor: Ammodramus. Domena publiczna.
